عوامل و ابزارهای بسیار زیادی وجود دارند که می توانند روند معاملات و شرایط بورس را بهبود ببخشند؛ در این خصوص قصد داریم شما را با تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، آشنا کنیم. روزهایی که روند بازار سرمایه صعودی است و تابلوی معاملات رنگ سبز را نشان می دهد، اکثر فعالان این بازار خوشحال اند و از این روند رو به رشد لذت می برند؛ اما وقتی که بازار روی دیگر خود را نشان می دهد و کلیت بازار روند نزولی می شود، بسیاری از افراد فعال در این بازار، دچار اضطراب شده و از وضعیت به وجود آمده ابراز نگرانی می کنند. در روزهای منفی است که اکثر فعالان بازار به دنبال ارائه کردن راهکارهایی برای بهتر شدن وضع معاملات هستند؛ به گونه ای که همواره پیشنهادها و راهکارهای مختلفی از سوی گروه های گوناگون فعال در بورس از جمله: معامله گران، تحلیل گران، سهامداران عمده، سهامداران خرد و ... ارائه می شود.

لازم به ذکر است که با ورود گسترده مردم به بازار سرمایه، فرصت های بسیار خوبی برای رونق بنگاه های اقتصادی که در بازار سرمایه (بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران) فعالیت می کنند، پیش آمده است. اما زیرساخت ها و بسترهای لازم برای این سیل جمعیت وارد شده به بورس آمادگی کافی را نداشتند و فراهم کردن شرایط مساعد برای سرمایه گذاری این افراد، نیازمند تصمیم گیری های جدی و تغییرات اساسی است تا بتواند چشم انداز آینده بورس را بهتر کند.

راهکارها و تغییرات بسیار زیادی وجود دارد که می تواند آینده بورس را بهبود ببخشد؛  

1. الزام شرکت ها برای انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در حجم بالا
2. لغو قیمت گذاری دستوری در صنایع بورسی 
3. برداشته شدن دامنه نوسان
4. پایین آمدن نرخ بهره
5. افزایش سقف اعتبار کارگزاری ها 

 هر کدام از این موارد، دارای جزییاتی است که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم. 

1) الزام شرکت ها برای انتشار اوراق اختیار فروش تبعی در حجم بالا

یکی از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، الزام شرکت ها برای انتشار اوراق اختیار فروش تبعی است. در روزهایی که بازار سرمایه نزولی است و سهم های گوناگون دچار افت قیمت شده اند، مطمئنا اغلب فعالان این بازار دچار اضطراب و استرس می شوند و نسبت به روزهای آینده بورس  ابراز نگرانی می کنند؛ این نگرانی نیز تا حدودی طبیعی است چرا که بازار بورس ایران، بازاری دو طرفه نیست و سهامداران فقط با قرار گرفتن در روند صعودی می توانند سود کنند. 

به همین دلیل یک نوع ابزار مشتقه تحت عنوان اوراق اختیار فروش تبعی، برای سهامدارانی که نگران چشم انداز و آینده بورس هستند، در نظر گرفته شده است. در واقع اوراق اختیار فروش تبعی، نقش بیمه سهام را بازی می کند و ریسک های ناشی از ترس سهامداران را کاهش می دهد. اوراق اختیار فروش تبعی توسط شرکت های مختلفی که در بازار سرمایه فعال هستند، منتشر می شود و ماهیت این اوراق به این صورت است که شرکت منتشر کننده آن تضمینی به سهامداران می دهد مبنی بر اینکه سهام مذکور را در تاریخ سررسید گفته شده در اوراق و با قیمت مشخص، از سهامداران خریداری کند.

به عنوان مثال فرض کنید که شما سهامی را خریداری کرده اید که قیمت آن در حال حاضر 1000 تومان است و این شرکت اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی سهام مذکور با سررسید چهار ماه دیگر و با اعمال قیمت 1300 تومان در تاریخ سررسید می کند. به این معنا که این شرکت با توجه به پتانسیل ها و تحلیلی که داشته است، معتقد است که این سهم در چهار ماه آینده 1300 تومان ارزش دارد و با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی قصد دارد این تضمین را به سهامداران بدهد که سهام در دست آن ها ارزشمند است و بهتر است که آن را نگهداری کنند. 

در تاریخ سررسید این اوراق، 2 احتمال پیش می آید؛

الف) قیمت سهام مذکور از قیمت مشخص شده در برگه اوراق اختیار فروش تبعی، پایین تر است؛ به عنوان مثال در تاریخ سررسید (چهار ماه دیگر)، قیمت سهام به 800 تومان رسیده است؛ بنابراین شخص دارنده سهام و اوراق اختیار فروش تبعی، می تواند اختیار فروش را اعمال کند و شرکت منتشر کننده نیز موظف است سهام مذکور را به قیمت 1300 تومان از دارنده آن خریداری کند و یا اینکه اختلاف قیمت آن را به صورت نقدی به مالک اوراق پرداخت کند. 

ب) قیمت سهام مذکور از قیمت مشخص شده در برگه اوراق اختیار فروش تبعی، بالاتر است؛ به عنوان مثال در تاریخ سررسید اوراق، قیمت سهم به 1800 تومان رسیده است، مطمئنا فرد دارنده اوراق اختیار فروش تبعی آن را اعمال نمی کند چرا که قیمت درج شده در این اوراق 1300 تومان است، در حالیکه قیمت روز سهم به 1800 تومان رسیده است. 

بنابراین اوراق اختیار فروش تبعی به عنوان یکی از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، پتانسیل این را دارد که در مواقع حساس که بازار دچار ترس شده است، راهگشا باشد و سهم ها را بیمه کند و سهامداران را تشویق به نگهداری و حفظ سهام خود بکند. نکته ای که در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی باید به آن اشاره کنیم این است که در مواقع حساس بازار سرمایه، شرکت های مختلف اقدام به انتشار این اوراق می کنند، اما حجم آن کم است و بسیاری از افراد که قصد خرید این اوراق را دارند، موفق به بدست آوردن آن نمی شوند؛ بنابراین یکی از مهمترین تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، افزایش حجم انتشار اوراق اختیار فروش تبعی توسط شرکت ها است که می تواند بخشی از ریسک ها و نگرانی های سهامداران را کاهش دهد.

 2) لغو قیمت گذاری دستوری در صنایع بورسی

دومین مورد از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، لغو قیمت گذاری دستوری است. لازم به ذکر است که یکی از مشکلات موجود در بازار سرمایه ایران، دخالت های دولت برای اعمال قیمت گذاری دستوری بر روی محصولات برخی از شرکت های فعال در بازار سرمایه است. معمولا دولت ها با شعار حمایت از مصرف کننده، قیمت گذاری دستوری را اعمال می کند؛ اما نتیجه بدست آمده متفاوت از انتظارات آن هاست و فقط برای دوره ای کوتاه مدت و آن هم به صورت محدود قیمت ها کنترل می شوند؛ اما با گذشت زمان نه تنها کنترلی بر قیمت کالاها وجود ندارد بلکه موجب رانت و فساد در عرضه و تقاضا می شود. 

در این میان، شرکت های تولید کننده این کالاها که در بازار سرمایه فعالیت می کنند نیز دچار زیان می شوند و این زیان نیز خود را در تابلوی معاملات و افت ارزش سهام شرکت ها نشان می دهد. بنابراین یکی از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، کنار گذاشتن قیمت گذاری دستوری است؛ چرا که با این کار سودآوری شرکت ها بالا می رود و قیمت های آن ها نسبت به سودسازی آن ها ارزشمند می شود و سرمایه گذاران بیشتری برای خرید این سهم ها از خود تمایل نشان می دهند؛ از طرف دیگر با برداشته شدن قیمت گذاری دستوری، شرکت ها با سودهای بدست آمده می توانند طرح های توسعه ی خود را راه اندازی کنند و این عامل باعث می شود که چشم انداز سرمایه گذاری در این سهم ها و همچنین آینده بورس بهبود یابد و به طور کلی باعث تغییر و بهتر شدن شرایط بورس می شود. 

3) برداشته شدن دامنه نوسان

سومین بخش از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، برداشته شدن دامنه نوسان است. دامنه نوسان در بورس ایران با هدف کاهش نوسانات بزرگ و پایین آوردن هیجانات ناشی از افت و خیز قیمت ها و همچنین پیشگیری از ضررهای سنگین احتمالی برای سهامداران طراحی شده است؛ گرچه ممکن است تا حدودی این اهداف را برآورده کرده باشد، اما ایراداتی نیز داشته است؛ از جمله این مشکلات می توان به کاهش ارزش معاملات، به وجود آمدن صف های غیر منطقی خرید و فروش، کاهش نقد شوندگی و... اشاره کرد و همچنین دامنه نوسان باعث شده که سهم ها دیرتر متعادل شوند.

به عنوان مثال اگر دامنه نوسان وجود نداشت، سهمی که به دلیل اخبار و یا شرایط بنیادی آن مستعد صعود 20 درصدی است، در همان روز اول می توانست این صعود را تجربه می کند؛ اما به علت وجود دامنه نوسان و به شرطی که این شرکت در بورس اوراق بهادار تهران معامله شود، با داشتن دامنه نوسان از منفی پنج تا مثبت پنج درصد و به شرط پر شدن حجم مبنا، چهار روز طول می کشد تا صعود بیست درصدی را تجربه کند. در کاهش قیمت نیز به همین صورت می توان تعمیم داد. به این معنا که دامنه نوسان باعث می شود سهم ها در صف فروش قفل شوند و عملا نقد شوندگی سهم ها کاهش پیدا می کند. 

بنابراین با به وجود آوردن شرایط و بسترهای لازم مانند الزام شرکت ها برای بازارگردانی سهام خود و یا به وجود آوردن جذابیت های لازم برای سرمایه گذاری غیر مستقیم(صندوق های سرمایه گذاری و...)، می توان به تدریج دامنه نوسان را حذف کرد و بورس ایران را حرفه ای تر و آزادتر دنبال کرد؛ مطمئنا برداشتن دامنه نوسان به عنوان یکی از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، بر روند معاملات بورس ایران اثر گذار خواهد بود.

4) پایین آوردن نرخ بهره

چهارمین مورد از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، پایین آوردن نرخ بهره بین بانکی و نرخ بهره سپرده های بانکی است. تجربه ها نشان داده است که رشد و نزول قیمت ها در بازار سرمایه، رابطه معکوس با نرخ بهره دارد؛ به این معنا که با پایین آوردن نرخ بهره بین بانکی، سهم ها در بازار سرمایه صعود می کنند و در طرف مقابل نیز با بالا بردن میزان نرخ بهره، بازار سرمایه نزولی می شود. 

بنابراین پایین آوردن نرخ بهره به عنوان یکی از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند و همچنین ثابت نگه داشتن آن، می تواند تاثیر مثبتی بر بورس ایران داشته باشد و روند معاملات آن را بهبود ببخشد. علاوه بر آن نوسانات نرخ بهره بین بانکی نیز باید کنترل شود چرا که تغییرات مداوم در مقدار این نرخ موجب نوسانات شدید در بازار سرمایه می شود. علت تاثیر نرخ بهره بر بازار سرمایه نیز این نکته است که سرمایه گذاران همواره به دنبال کسب سودهای بدون ریسک هستند و به طور مثال وقتی که نرخ بهره سپرده های بانکی به بالای 25 درصد می رسد، مطمئنا سرمایه گذاران، این محل را برای سرمایه گذاری جذاب می بینند. بایستی خاطر نشان که قسمت قابل توجهی از چشم انداز و آینده بورس تحت تاثیر نرخ بهره است.

5) افزایش سقف اعتبار کارگزاری ها

پنجمین بخش از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، افزایش سقف اعتبار کارگزاری ها است. لازم به ذکر است که کارگزاری های مختلف اعتبارات گوناگونی را متناسب با پرتفوی مشتریان، برای آن ها در نظر می گیرند؛ در خصوص اعتبارهای در نظر گرفته شده توسط کارگزاری بایستی این نکته را در نظر داشته باشید که همانطور که گرفتن اعتبار در روندهای صعودی و به شرط داشتن تجربه و تخصص لازم، کار خوبی است؛ در طرف مقابل آن به دلیل سود بازپرداخت و تاریخ سررسید آن ممکن است ریسک هایی را برای معامله گران ایجاد کند.

اما در بعضی از دوره های بازار بورس، بسیاری از سهم ها ارزنده اند اما ممکن است نقدینگی لازم برای خرید این سهم ها در بازار وجود نداشته باشد، به همین دلیل دادن اعتبار بیشتر به مشتریان توسط کارگزاری ها می تواند روند معاملات را بهتر کند و حجم معاملات را بالا ببرد. بنابراین افزایش سقف اعتبار کارگزاری ها همواره به عنوان یکی از تغییراتی که می تواند آینده بورس را بهتر کند، شناخته می شود.